ma 18 jan 2021 – Guido van de Wiel
Net vóór de tweede lockdown een feit werd, had ik nog een live ontmoeting op het kantoor van een opdrachtgever. Daar was ik er ter plekke getuige van hoe zich een aantal keren achter elkaar een perverse prikkel manifesteerde.
Deze opdrachtgever deed namelijk veel voor de gemeentelijke sector en in de korte tijd dat ik er was, kwamen er drie aanvragen van gemeentes binnen. Stuk voor stuk was de strekking ervan: of dit bedrijf nog snel een offerte kon doen en of er nog dit jaar afgerekend kon worden. De budgetten moesten op.
In andere jaren heb ik dit zelf ook regelmatig meegemaakt als ritueel in de laatste decembermaand: instituten waar nog voor het jaar voorbij was de potjes maximaal opgemaakt moesten worden, mensen die nog dat jaar graag een factuur wilden voor aanstaande diensten en het verzoek of de offerte nog wel op het oude jaar gezet kon worden. Of daar nu de angst onder zit dat teams het volgende jaar gekort worden als blijkt dat ze dit jaar niet hun hele budget opgemaakt hebben, of dat het gaat om de winst te willen drukken in verband met de fiscus: het zijn perverse prikkels die het uitgeven van geld stimuleren op gronden die minimaal dubieus te noemen zijn. Gewoonlijk geldt in veel branches de slogan ‘cash is king’, maar eind december verandert dat ineens in ‘cash uitgeven is king‘. Managers die graag hun budgetten willen opmaken, directeuren die jaarlijkse subsidiegelden maximaal uitgegeven willen zien, ondernemers die hun kans schoon zien om investeringsaftrekregelingen maximaal te benutten …
Het zijn de perverse prikkels in het systeem: geef maximaal geld uit en je krijgt er linksom of rechtsom een beloning voor. Denk aan: het zekerstellen van een vergelijkbaar budget het komende jaar, fiscale aftrekposten maximaal benutten, minder winst voor belasting. En ja, ook ik maak soms gebruik van de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek, waardoor ik verleid word om spullen aan te schaffen omdat die regeling fiscaal aantrekkelijk is. Als ik er eerlijk over nadenk is het daarbij maar de vraag of ik al die nieuwe spullen wel nodig heb …
Na het ontdekken van die schaduwkant in mijzelf, bedacht ik: welke andere regelingen zouden er mogelijk zijn om deze perverse prikkels in te dammen of ze zelfs om te keren? Elke regeling stuurt immers gedrag. Zou er een dynamiek te organiseren zijn waarbij zuinigheid juist gehonoreerd wordt? Waar je beloningen krijgt als je goed op de kleintjes hebt gepast? Bijvoorbeeld budgetten die je mee mag nemen naar volgend jaar of promotiekansen als je creatief met gemeenschapsgeld hebt omgesprongen? Wat te denken van een directie die het bedrag wat jouw unit heeft uitgespaard verdubbelt en dit totaal aan je team geeft met de opdracht om het weg te geven aan een sociaal dan wel ecologisch initiatief of een lokaal goed doel? Zodat we blijven zien dat er genoeg is voor ieders behoefte maar nooit genoeg voor ieders hebzucht. Dat het om de inhoud gaat en om de deugd jezelf in te houden; niet om het uitgeven an sich, maar om de ingeving dat je met minder uitgaven meer kunt overhouden.
Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, (schrijf)coach en ghostwriter. Hij is onder meer verbonden aan Verdraaide organisaties en de Veranderbrigade. Onlangs verscheen bij Kloosterhof zijn nieuwste boek Van meetbaar naar merkbaar, van duurzaam naar dierbaar. Eerder schreef hij boeken zoals Durf het verschil te maken, Organiseren met toekomst en Innoveerkracht. www.wheelproductions.nl
Tijdschrift voor Ontwikkeling in Organisaties
Is onderdeel van Uitgeverij Kloosterhof
Napoleonsweg 128A
6086 AJ Neer
ABN AMRO: NL38.ABNA.061.70.45.976
NL05.ABNA.060.57.41.123
KvK: 130.38280
BTW: NL8220.03.612.B01
Met onderstaand formulier kunt u zich aanmelden voor de nieuwsbrief van TvOO.
2023 | 2022 | 2021 | 2020 | 2019 | 2018 | 2017 | 2016 | 2015 | 2014 | 2013 | 2012 | 2011 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|