Actueel

Acteur Ed O’Neill speelde elf jaar lang, van 1987 tot en met 1997, de hoofdrol in de comedyserie Married… with Children. In die serie speelde O’Neill de cynische schoenverkoper Al Bundy, die het liefst met een hand in zijn broek op de bank zat.

Naast deze hoofdrol vervulde hij in die jaren ook enige (bij)rollen in films. Zo was hij te zien in Disorganized Crime en in K-9. Een hoofdrol in de film Dutch volgde in 1991. Toen kreeg hij een grote kans en gebeurde er iets interessants. Hij kwam in de film A Few Good Men te spelen, waarin hij als marinier een rol kreeg naast Tom Cruise. Tom Cruise had in die jaren al een ongelofelijke sterrenstatus bereikt met immens populaire films als Top Gun, Rain Man en Born on the Fourth of July.

Nadat alle opnames van A Few Good Men klaar waren, werd de film vertoond voor een testpubliek. En wat gebeurde er? Telkens als O’Neill in beeld kwam, schoot het publiek in de lach. En let wel: de scènes waarin hij speelde waren niet grappig bedoeld. De vloek van typecasting was een feit. Ed O’Neill was meer Al Bundy geworden dan dat hij Ed O’Neill was gebleven. Gevolg van deze typecasting? De scènes waarin hij voorkwam, werden alsnog uit de film gesneden, om zo te voorkomen dat het publiek in de verkeerde stemming zou worden gebracht. Al Bundy scheen te veel door de acteur Ed O’Neill heen…

Op meer vlakken leken de levens van O’Neill en dat van zijn personage Al Bundy te versmelten. Bundy en O’Neill hebben allebei aan het begin van hun loopbaan een droom gehad om footballer te worden. Zowel de droom van Al als de droom van Ed viel in duigen. Het hoogtepunt van Al Bundy’s leven was dat hij ooit vier touchdowns had gescoord in een footballwedstrijd voor Pol High, de plaatselijke high school. Daarna zorgde een blessure ervoor dat hij geen football meer kon spelen op professioneel niveau. Het echte verhaal van Ed O’Neill lijkt daar verdacht veel op: ook hij wilde aanvankelijk footballer worden. En hij kwam daar een heel eind mee: in 1969 werd hij na zijn jaren op de Ursuline High School aangetrokken door de Pittsburgh Steelers. Maar na verloop van tijd vonden zij O’Neill toch niet goed genoeg. Tijdens een trainingskamp werd hem dan ook verzocht te vertrekken.

Uiteindelijk is het ook na Married … with Children goed gekomen met O’Neill: hij kreeg een volgende hoofdrol als Jay Pritchett in de serie Modern Family. Weer een sitcom. Weer de pater familias. Vertoonde het leven van Ed O’Neill – ondanks andere bijrollen – wat minder variatie dan hij zich vooraf had bedacht? Heeft hij mogelijk zelfs gedacht dat de wereld stil was blijven staan? Dat laatste zou in meerdere opzichten kunnen kloppen: want Ed O’Neill leest in de serie Modern Family exact dezelfde krant als in de serie Married With Children, dertig jaar eerder. Overigens heeft dat een reden. Juist die ene krant is goedgekeurd om in series te mogen verschijnen gezien het feit dat deze geen onethische of gevaarlijke inhoud bevat.

Doordat beide series – Married … with Children en Modern Family – ieder elf seizoenen gedraaid hebben, kan Ed O’Neill zich een van de weinige acteurs noemen die zo lang in twee verschillende sitcoms een hoofdrol heeft gehad.

Wat kun je van de biografie van Ed O’Neill, zijn typecasting en zijn rollen Al Bundy en Jay Pritchert leren op het gebied van loopbaanontwikkeling?
– Als je het gevoel hebt dat je niet op de juiste plek zit, zorg dan dat je op tijd een overstap maakt: ga iets anders doen, doe desnoods een tijdje niets. Voordat je het weet word je cynisch en blijf je een leven lang, onbedoeld, schoenverkoper.
– Ben je eenmaal getypecast en merk je dat je niet kunt doorgroeien, omdat mensen beginnen te lachen als jij iets anders gaat proberen, kijk dan of je de typecasting vóór je kunt laten werken. O’Neill zette een bijna niet te evenaren ‘record’ door na Married… with children nog eens ettelijke meters te maken in een andere sitcom: ook als vader in een gezin en ook daar had hij een vrouw met een gebruiksaanwijzing. Hij maakte juist gebruik van de kracht van typecasting om geschiedenis te schrijven in de wereld van tv-series.
– Ben jij HR-medewerker bij bedrijf X en lukt het je niet om de overstap naar een andere functie te maken, weet dan dat de HR-functie bij bedrijf Y er heel anders uitziet. Al Bundy was schoenenverkoper en verdiende 3 dollar 25 per uur; Jay Pritchett was eigenaar van een kastenbedrijf en hierdoor het rijkste familielid.
– Typecasting vindt op alle niveaus tegelijkertijd plaats. Mensen zien jou in een bepaalde functie (en niet elders), mensen zien jou in een bepaalde branche (en nergens anders) en mensen koppelen bepaalde kwaliteiten aan jou (en andere kwaliteiten niet). Zorg dat je daar sturing aan blijft geven; zeker als je merkt dat anderen de neiging beginnen te ontwikkelen om jou in een ongewenst hokje te stoppen.
– Wil jij een andere functie, zorg dan voor extra commissielidmaatschappen, voor bestuurswerk in een vereniging waar je die andere functie kunt ‘oefenen’, zorg voor extra rollen buiten je functie – de OR, de personeelsvereniging, enzovoort – om zo het beeld van wie je bent en waar je voor staat op te rekken.
– Wil je in een andere branche (ook) werkzaam zijn, begin dan in die andere branche met vrijwilligerswerk, neem plaats in een werkgroep waar jij je zonder werkervaring voor kunt aanmelden of start een onderzoekje en publiceer over die andere branche. Wat voor een overstap in branche geldt, geldt ook voor gezien worden op bepaalde kwaliteiten. Als jij degene bent die altijd toch een extra kopietje van de agenda bij je hebt, gaan mensen dat van je verwachten. Grijp in als je van die rol af wilt.
– Verleg je kwaliteiten naar die zaken waarvan je wilt dat mensen je daarop weten te vinden. Wil jij je coachingsvaardigheden uitbreiden, start dan een intervisiegroep met collega’s als eerste stap, zodat je ziet wat werkt en wat niet in het hulp bieden aan een ander.
– Gooi niet meteen alles overboord wat je in je oude rol geleerd hebt. Ook in je nieuwe rol mag je gebruikmaken van de wijsheid die je daar hebt opgedaan. Jay Pritchett las dertig jaar na dato nog steeds dezelfde krant als Al Bundy. En om een hele goede reden. Niet alles wat nieuw is, is beter. De krant is misschien dertig jaar oud; de lezer ervan laat vooral zien dat hij niet van gisteren is.
– Lukt het je eenmaal de eerste steentjes van je loopbaanpad te verleggen, dan is het zoeken naar en wachten op het tipping point. Heb je je pad namelijk eenmaal voldoende verlegd en praat je voldoende over je nieuwe dromen, dan gaat typecasting op dat nieuwe profiel juist voor je werken: “Jij bent de laatste tijd toch zo met fotografie aan de slag: wil jij de foto’s voor onze nieuwe website maken?”

En zo draai je typecasting ten goede: vanaf een bepaald punt, komen er steeds meer vragen jouw kant op die te maken hebben met de persoon die jij altijd al graag wilde zijn. En die je misschien altijd al wel geweest bent.


Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, (schrijf)coach en ghostwriter. Hij is onder meer verbonden aan Verdraaide organisaties en de Veranderbrigade. Onlangs verscheen bij Kloosterhof zijn nieuwste boek Van meetbaar naar merkbaar, van duurzaam naar dierbaar. Eerder schreef hij boeken zoals Durf het verschil te maken, Organiseren met toekomst en Innoveerkracht. www.wheelproductions.nl