Actueel

‘Treintrots’ en ‘-schaamte’. In 2019 stonden deze beide woorden nog op de nominatie bij Onze Taal om gekozen te worden tot woord van het jaar. Uiteindelijk won dat achtereind van het ene woord die wedstrijd: ‘-schaamte’ werd het woord van het jaar. Beter een half woord als winnaar dan tien van dat soort woorden in de lucht. Het schandvlekwoord werd twee jaar geleden achter steeds meer woorden geplakt. We leerden vlees-, vlieg- en dieselschaamte kennen, maar ook bezorg- en babyschaamte.

De laatste tijd krijgt echter dat andere woord ‘treintrots’ steeds meer navolging. Er verscheen onlangs een fijn artikel over in Trouw, en Michel Scholte, directeur van True Price en door MVO Nederland verkozen tot ‘Minister van de Nieuwe Economie’ schreef er recentelijk een column over. Hij kreeg er op LinkedIn binnen een dag meer dan 10.000 likes op.

Het gaat mij met name om de verschillende veranderkundige impact van deze twee woorden. Want wat doet elk van deze woorden nu eigenlijk met je? Het probleem met schaamte is dat het in termen van verandering niet uitnodigend is. Het vertelt eigenlijk alleen wat je niet meer zou moeten doen, of althans: waar een groeiende groep mensen zich steeds meer, vaker en directer over uit aan het spreken is. Maar de schaamte die dit oproept, genereert zelf geen energie.

Daarom ben ik zo blij met het woord Treintrots. Omdat dat woord het positieve alternatief in het licht zet en laat zien welke andere keuze je ook kunt maken. Van zo’n woord gaat trekkracht uit. Het helpt de gedragsverandering concreet, positief en zichtbaar maken. Treintrots nodigt mensen uit om de nachttrein naar Edinburgh te nemen. Voor een paar tientjes verruil je de Lage voor de Schotse Hooglanden. Er gaat een ‘zwaan-kleef-aan’-effect van trots uit. Steeds meer mensen gaan staan voor de schonere alternatieven die ze omarmen. In de nachttrein werk je al slapend aan een beter milieu. Voor haast betaal je de rekening in kerosine en klimaat. De trein daarentegen verbruikt haast niets. Een nieuwe norm. Een club waar je bij wilt horen. Werken, lezen, slapen terwijl je van A naar B gaat.

Veranderkundig gezien ga je het liefst van A richting B volgens de principes van B: niet van A richting B via schaamte, omdat je dan een schaamtevolle samenleving creëert, maar van A richting B via en vol trots. Alleen dan bouw je aan een maatschappij waar mensen als vanzelf meer rechtop door gaan lopen. Als jouw keuze overeenkomt met een keuze die goed is voor de natuur, dan is kiezen niet langer een dilemma, maar geef je steeds vaker onomwonden antwoord op de vraag: ‘Waar stá jij voor?’

Schaamte laat ons onder een steen kruipen, maar als we ergens trots op zijn, dan voelen we onszelf groeien. Meer carpe diem dan memento mori. In navolging van treintrots kan zo een beweging op gang komen van positieve psychologie. Op naar een land vol fiere fietsers, wereldse wandelaars, ingenieuze innovators en zegevierend zelfbewustzijn. Als je je concentreert op het negatieve maak je jezelf energetisch gezien zo klein mogelijk, dan kruip je zo ver als je kunt in het verdomhoekje. Als je je richt op het positieve, krijg je stem, ga je steeds steviger staan, help je anderen mee zich op te richten en zorg je samen voor een steeds betere wereld, waar iedereen naar verlangt.

In plaats van een footprint die niemand meer ergens achter mag laten in deze wereld, geldt het nieuwe devies voor ons, en speciaal ook voor NS internationaal: laat juist je sporen na.

Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, (schrijf)coach en ghostwriter. Hij is onder meer verbonden aan Verdraaide organisaties en de Veranderbrigade. Onlangs verscheen bij Kloosterhof zijn nieuwste boek Van meetbaar naar merkbaar, van duurzaam naar dierbaar. Eerder schreef hij boeken zoals Durf het verschil te maken (i.s.m. Merlijn Ballieux), Organiseren met toekomst en Innoveerkracht. www.wheelproductions.nl