Actueel

Heb jij op vakantie toch stiekem wat mailtjes gecheckt om te zien hoe dat belangrijke project ervoor staat? Prima om nog wat na te denken over je werk in je vrije tijd, maar het moet natuurlijk niet te gek worden. Maar wanneer is het precies ’te gek’? Bestaat er zoiets als een werkverslaving? Hoogleraar Wilmar Schaufeli en preventiedeskundige Tom Bart leggen het uit.

Je bent dol op je onderneming en werkt graag, veel en hard. Je hebt plezier of veel verdienen om de hypotheek te betalen. Dat moet zeker kunnen, zegt Schaufeli, hoogleraar Arbeids- en Organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht, tegen NU.nl. “Bevlogenheid in werk is geen probleem. Dan kun je hard werken, maar je krijgt er ook veel voldoening voor terug. Bovendien vind je het niet lastig om werk los te laten. Na werktijd vind je het ook fijn om iets anders doen.”

Wanneer wordt het dan wel een probleem? “Als werken dwangmatig en obsessief wordt”, zegt Schaufeli. De innerlijke drang om te werken kun je dan niet tegenhouden, je bent continu met werk bezig, maar hebt er lang niet altijd plezier in. “Workaholics gebruiken werk om te ontsnappen aan het dagelijks leven en zijn de controle over hun gedrag kwijt.”

In handboek voor psychiaters DSM-5 staat werkverslaving niet als officiële ziekte beschreven, maar je kunt wel degelijk last hebben van overmatig werken. Tom Bart, preventiedeskundige bij Jellinek: “In ieder soort gedrag kun je je verliezen. Vaak is het een uit de hand gelopen hobby of gedrag. En als je moeilijk kunt stoppen en ongemakken ervaart, is het een probleem.”

Perfectionisme
Gevolgen van hard werken uiten zich vaak in ontevredenheid, stress en gezondheidsklachten. “Een werkverslaving wordt niet snel herkend. De omgeving heeft vaak meer last van de verslaving dan de persoon zelf. De problemen uiten zich dan ook meer in de thuissituatie. Denk aan relatieproblemen. Ook is een werkverslaving vaak een voorbode voor een stevige burn-out”, vertelt Schaufeli.

Over het algemeen kan iedereen last krijgen van een verslaving, zegt Bart. “Je kunt wel een verhoogde kans hebben wanneer er bijvoorbeeld stoornissen in de persoonlijke ontwikkeling zijn.” Ook perfectionisme en bang zijn om het niet goed genoeg te doen kunnen een rol spelen bij werkverslaving. Hoogleraar Schaufeli: “Door hard en veel te werken, doe je het waarschijnlijk steeds beter. Door promotie, complimenten en bonussen word je beloond en dat voelt goed.”

Bepaalde organisatieculturen kunnen werkverslaving bevorderen. Schaufeli: “Bijvoorbeeld waar werken altijd mogelijk is, hard werken stoer is en leidinggevenden het slechte voorbeeld geven.”

Voorbeeld
Een leidinggevende zou daarom scherp moeten zijn op de tekenen van een werkverslaving en zelf het goede voorbeeld moeten geven. “Sommige werknemers moeten tegen zichzelf in bescherming worden. Verwacht op het werk niet van elkaar om altijd beschikbaar te zijn. Geef als leidinggevende aan dat pauzes en vrije tijd belangrijk en gezond zijn.”

Herken je jezelf in het hierboven geschetste beeld van de workaholic? Dan doe je er goed aan dat serieus te nemen, stelt Schaufeli. “Mensen zijn heel goed in het bagatelliseren van problemen. Maar wees eerlijk naar jezelf. Wie ben je zonder je werk? Als je niet werkt, voel je je dan rusteloos en schuldig? Ga je vervolgens werken om die negatieve gevoelens tegen te gaan?”

Grenzen
Ook Bart stelt voor om jezelf vragen te stellen: “Kun je een avondje ontspannen naar de bioscoop of uit eten zonder aan werk te denken? Klaagt je omgeving dat je te veel werkt? Plan je je leven om je werk heen? Zoek je naar legitimatie voor het harde werken?”

Grenzen stellen aan werk is belangrijk, zeggen de experts. Maak afspraken met jezelf en je omgeving. Vraag je partner om je scherp te houden op de afspraken en zoek naar ontspanningsmomenten. Schaufeli: “Sport is altijd een goed idee, bij voorkeur met andere mensen. Dat leidt meer af van je gedachtes over werk en je doet ook sociale contacten op.”

Het opbouwen van nieuwe routines vereist een gedragsverandering. Dat kan pittig zijn. “Lukt het nakomen van je eigen afspraken niet, zoek dan hulp. (bron: De Ondernemer)