De stakingen van de Writers Guild of America (WGA) in 2007 en 2023 waren meer dan een arbeidsconflict: het werden culturele aardverschuivingen. Terwijl studio’s en meer dan 11.000 film- en televisieschrijvers botsten over loon en werkzekerheid, en in 2023 ook over AI, ontstond er tot twee keer toe een grote dip in deze maakindustrie. Tegelijkertijd leverden deze stakingen ook onverwachte creatieve wendingen op. En zelfs een aantal onbedoelde butterfly-effecten. Gevolgen die vooraf onvoorzien waren, maar desalniettemin gebeurden. Ik zet vijf opmerkelijke gevolgen op een rij.
1. Staking in 2007: Creatieve redding voor Breaking Bad
De WGA-staking in 2007 had ten eerste grote gevolgen voor Breaking Bad. Eerst het slechte nieuws: door de staking werden er in het eerste seizoen geen negen maar slechts zeven afleveringen gemaakt. Maar nu de positieve clou: cruciale plotlijnen werden geschrapt. Zo stond vóór de staking de vroegtijdige dood van Jesse (Aaron Paul) en/ of Hank (Dean Norris) al ingepland. De staking zorgde voor een creatieve redding. Deze verplichte pauze (break, zou ik willen zeggen) gaf bedenker Vince Gilligan de tijd om het tempo bij te stellen. De schrijvers werden in staat gesteld om met name de personages Jesse (Aaron Paul) en Hank (Dean Norris) beter te ontwikkelen. Producer Peter Gould heeft achteraf gezegd: ‘De staking redde de show. Zonder pauze waren we creatief de verkeerde weg ingeslagen.’ En wij als kijker? Wij hadden zonder deze staking dus nooit het meest iconische seizoen ooit van een serie – seizoen 5 van Breaking Bad – gekend.
2. Staking in 2023: Reality-TV als noodoplossing (en zijn comeback)
Zonder scripts moesten netwerken noodgedwongen overstappen op herhalingen en realityshows. Om realityshows te maken had je immers geen scripts nodig. Deze konden snel worden opgenomen en hadden bovendien relatief lage maakkosten. Oude formats zoals The Mole en Survivor kregen in Amerika nieuwe seizoenen, terwijl andere networks begonnen te experimenteren met semi-geregisseerde reality. Een voorbeeld hiervan is The Traitors, waarin improvisatie en tactiek samenkwamen. Wat begon als een noodgreep, werd een ware revival: daarop zagen geheel nieuwe realityshows het licht zoals Stars on Mars waarin celebrities op een nagebootste Mars-missie gingen.
Ironisch genoeg bleek dit een zegen voor spontaniteit. Waar ‘scripted TV’ vaak vastzat in voorspelbare beats, bloeiden onverwachte dynamieken op in deze ongepolijste formats.
3. Staking in 2023: Podcasts, indie-projecten en internationale producties in de lift
Geblokkeerd door studio’s, richtten schrijvers zich op alternatieve kanalen. Fictiepodcasts schoten als paddenstoelen uit de grond, vaak met donaties van fans. Een groep schrijvers lanceerde een satirische audio-serie die binnen weken 100.000 luisteraars trof; zonder tussenkomst van een netwerk. Ook indie-films profiteerden. Schrijvers die normaal voor Marvel of HBO werkten, draaiden low-budgetprojecten in hun achtertuin. Een voormalig Succession-schrijver regisseerde een korte film over… een stakende scenarioschrijver. Zelfspot en inktpot vormden de belangrijkste wapens.
Met Hollywood op pauze, schakelden streamers over op buitenlandse content. Een Koreaans drama (The Glory) en een Spaanse thriller (The Snow Girl) werden plotseling opgepikt door Netflix die op zoek bleef naar content waar Amerika die niet meer leverde.
4. Staking in 2023: Positieve impact op “Dune: Part Two” (2024)
Het feit dat allerlei andere films vertraging opliepen of in hun geheel langdurig werden uitgesteld, werkte plotseling positief door voor de vervolgfilm Dune: Part Two. Oorspronkelijk was het gepland om deze film eind 2023 in de bioscopen te laten draaien. De verschijning verschoof vervolgens naar maart 2024. Maar aangezien er in die periode weinig concurrerende titels verschenen, werkte deze verschuiving juist in het voordeel van de studio. Er was niet alleen weinig concurrentie. Daarnaast hadden de makers door het uitstel van verschijning ineens meer tijd om de post-productie te doen. Van editing tot geluidsbewerking en van visuele effecten tot kleurcorrectie: alles kon nauwgezetter gedaan worden. Dune: Part Two overtrof vervolgens alle statistieken van de voorganger Dune uit 2021, die deels nog met het Covid-tijdperk te kampen had. De staking speelde de vervolgfilm van Dune dus juist in de kaart.
5. Staking in 2023: Hoe het improvisatietalent van sommige acteurs boven komt drijven
Toen scripts opdroogden, lag de bal ineens veel meer bij acteurs zelf. Zij moesten het heft in eigen handen nemen omdat er geen writers’ room beschikbaar was die on the fly dialogen kon herschrijven. Ook fictieseries begonnen te experimenteren. Sommige showrunners lieten acteurs scènes improviseren, wat resulteerde in spontanere dialogen. Een anonieme producer van een Netflix-show vertelde dat een volledige subplot ontstond door acteurs die ter plekke personages verdiepten: ‘Het voelde alsof we teruggingen naar het theater.’
Ook Ridley Scotts Gladiator II – een van de films waar reikhalzend naar werd uitgekeken – ondervond directe gevolgen van de WGA-staking. Regisseur Scott kon tijdens de staking geen beroep doen op zijn Oscar-genomineerde schrijver David Scarpa voor herschrijvingen of live aanpassingen. Ook konden bepaalde historische details, zoals het gebruik van haaien in gevechten, minder zorgvuldig worden uitgewerkt. Aan de andere kant is er bij deze film een ongezien positief bijeffect ontstaan door de staking. Het was Denzel Washington die al improviserend alles en iedereen op scherp zetten. Alhoewel hij formeel slechts ‘actor in a supporting role’ was, kwam hij dankzij zijn improvisaties en scène-dominantie als de redder van de film te boek te staan. Het leverde hem een Golden Globe-nominatie op.
Conclusie
De stakingen ontwrichtten Hollywood, maar ze laten ook zien hoe veerkrachtig een sector in zijn totaliteit kan reageren. Hoe negatieve dingen toch ook altijd positieve bijvangst kent. De een zijn brood, voorkwam Hank Schraders dood.
En ook al ontstond er door deze stakingen ruimte voor improvisatietalent, voor spontaniteit en voor nieuwe vertelvormen vanuit onverhoedse kanten, het grootste inzicht is en blijft: koester schrijvers!
Enne… Had ik al gezegd dat ik zelf schrijver ben?
Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, (schrijf)coach en ghostwriter. Hij is onder meer verbonden aan de Veranderbrigade. In 2025 verschijnt The Smell of the Place (i.s.m. Merlijn Ballieux) als opvolger van hun bestseller Durf het verschil te maken. Eerder schreef hij boeken zoals Van meetbaar naar merkbaar, van duurzaam naar dierbaar, Organiseren met toekomst en Innoveerkracht.
www.wheelproductions.nl
