Regelmatig hoor ik hoe managers en adviseurs de mond vol hebben van ‘natuurlijk organiseren’. Hun uitleg verraadt dat het hen dan gaat om gelijkwaardigheid, om interactie, om balans, harmonie, vertrouwen, aanpassingsvermogen, zelfregulering en onderlinge wederzijdse afhankelijkheid. Maar al die begrippen en uitleg doen geen recht aan de wetten en oerkrachten die in de natuur nu eenmaal gelden.
‘Natuurlijk’ is niet hetzelfde als ‘gezond’
‘Ik ben meer voor natuurlijke producten.’ Oh ja? Eet jij dan ook vers gevangen kogelvis, lekker puur bereid in natuurlijke olijfolie? Het lijkt me niet. Want die kogelvis is wel te eten, maar pas nadat een gespecialiseerde kok er meer dan 200 exacte handelingen voor heeft uitgevoerd, om zeker te weten dat al het gif eruit verdwenen is. Vergeet deze kok één stap, dan is de kans groot dat het je laatste avondmaal was.
Niet alles wat natuurlijk is, is goed voor je.
Zoek je naar een veganistisch product, dan lijken paternosterboontjes een goed natuurlijk alternatief. Zonder conserveermiddelen, gewoon rechtstreeks van de klimplant geplukt. Lijkt me niet, want dit boontje bevat abrine. En zelfs de kleinste hoeveelheid van dit gif zorgt er al voor dat je organen één voor één uitvallen, met onvermijdelijk de dood tot gevolg.
En dat is niet de enige plant- of boomsoort die je maar beter kunt mijden. De wonderboom, puur natuur, bevat het gif ricine. En aan de manzanillaboom groeien appeltjes, die nog schadelijker zijn dan de appel uit het paradijs. In die zin dat Eva na het eten ervan in ieder geval nog haar leven behield. Ook het in brand steken van een manzanillaboom is af te raden, hoe natuurlijk het ook voelt om je te warmen aan een zelfgemaakt kampvuurtje bestaande uit enkel natuurlijke materialen. Wie ook maar wat rook van de boom in zijn ogen krijgt, loopt grote kans om per direct blind te raken.
Met de besjes van de wolfskers is het al even slecht gesteld. Ondanks de zoete smaak ervan, geldt de inname van vijf besjes al als dodelijke dosis voor volwassenen. Bij kinderen wordt die fatale grens al bereikt bij twee besjes.
De kern van mijn betoog: niet alles wat natuurlijk is, is goed voor je.
Natuurlijk is niet hetzelfde als vertrouwenwekkend of gelijkwaardig
Laten we oppassen om de term “natuurlijk” te gebruiken in het licht van een gewenste vorm van organiseren. Uiteraard (natuurlijk) klinkt “onnatuurlijk” als het minder gewenste alternatief. Maar de natuur is niet alleen paix en vree. De natuur zit vol met haken en ogen. Vol met mechanismen om te kunnen overleven. Vaak ten koste van een ander.
Wie de term ‘natuurlijk organiseren’ in de mond neemt, dient zich te realiseren dat onze natuur altijd ook een vecht-component heeft. Men is in een wedloop met concurrenten verwikkeld, of het nu in de zoektocht naar aas is, of in een doorlopende poging om de dag te overleven. Dit geldt voor een egel, een havik, een bidsprinkhaan, een zwerm spreeuwen, een leeuw en ook voor planten.
Er is niets softs aan wijze waarop de natuur zich organiseert.
In een ver buitenland zag ik eens een wurgvijg in vol ornaat. Deze plant begint op een gastboom te groeien en wikkelt zich langzaam om de stam van de ander heen. Daardoor krijgt de gastboom steeds minder ruimte, licht en voedingsstoffen. Niet heel anders, zullen sommigen nu denken, als de wijze waarop Israël de inwoners van Gaza klemzet. In het geval van de wurgvijg geldt dat deze indringer de steun en hoogte van de boom gebruikt om aan zonlicht te komen, terwijl de gastboom langzaam sterft.
Maar we hoeven niet ver buiten ons te kijken. Ook ons eigen lichaam bereidt innerlijk allerlei veldslagen voor, inclusief de inzet van natuurlijke biochemische wapens in de strijd tegen bacteriën en mogelijke infectiehaarden. En er woedt zelfs regelmatig ronduit oorlog op celniveau. Bij sommige diersoorten met meerdere mannelijke partners stellen de spermacellen van het eerste mannetje zich direct na de coïtus als soldaten op rond de baarmoedermond, klaar om andere indringers te doden mochten die opduiken. Ja, de wijze waarop sperma en eicel reageren heeft meer weg van de invasie in Oekraïne dan van een Love & Happiness-festival als Woodstock.
De wijze waarop de natuur zich organiseert, daar is niets softs aan. Dat is een bikkelharde wereld. Vraag maar aan de hulpeloze vogeltjes die door een koekoeksjong met kracht uit het nest worden gewerkt.
Denk de volgende keer dat je het begrip ‘natuurlijk organiseren’ wilt gebruiken eerst even aan de Aziatische hoornaar, die hele ecosystemen platlegt; aan algensoorten als veertjeswier of fonteinkruid die hele stukken zeebodems of juist toeristische trekpleisters in zoet water overwoekeren en waardoor complete havens in onbruik raken. Of aan die gezellige wurgvijg.
Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, (schrijf)coach en ghostwriter. Hij is onder meer verbonden aan de Veranderbrigade. Deze zomer is het boek The Smell of the Place (i.s.m. Merlijn Ballieux) direct op nummer 1 gekomen bij managementboek.nl. Eerder schreef hij boeken zoals Durf het verschil te maken, Van meetbaar naar merkbaar, van duurzaam naar dierbaar en Organiseren met toekomst.
www.wheelproductions.nl